Krytyka jako taka kojarzy się negatywnie i nic dziwnego, gdyż oznacza przekazywanie informacji, które nie przysparzają radości i uśmiechów, ale mogą wywołać raczej nieprzyjemne odczucia. Wiemy jednak, że informacja zwrotna dotycząca np. czyjejś pracy, postępów, zachowania czy wykonanego zadania jest bardzo potrzebna, ponieważ nie tylko motywuje do działania (pochwała), ale również pozwala na zauważenie i poprawienie błędów (krytyka).
Zarówno pochwałę, jak i krytykę należy umieć wyrażać (np. w stosunku do dzieci, uczniów, pracowników itd.) oraz przyjmować od innych. W tym artykule odniosę się do umiejętności odpowiedniego przekazywania innym informacji na ich temat.
Przekazując komuś informację zwrotną możemy odnieść się do dwóch sfer: wrodzonych zdolności i talentów oraz wysiłku i pracy włożonej w wykonanie zadania.
Chwalenie za zdolności, które nie są tak naprawdę zasługą danej osoby, wiąże się z pewnym ryzykiem, dlatego wymaga zachowania ostrożności. Oczywiście, że każdy powinien zdawać sobie sprawę z posiadanych talentów, choćby po to, żeby je rozwijać i wykorzystywać dla dobra swojego i innych. Jeżeli jednak ktoś z nas zdobędzie przeświadczenie, że talenty same w sobie wystarczą i nie musi się trudzić ich rozwijaniem, może szybko “spocząć na laurach” i ostatecznie nic wielkiego nie osiągnąć, a raczej pogrzebać swoje zdolności.
Swoje zalety ma chwalenie odpowiedniego zachowania i owoców wysiłku włożonego w pracę. Dobrze, jeśli pozytywnej ocenie podlega np.: pracowitość, poświęcony czas, zastosowanie pomysłowego rozwiązania czy wykazanie się inicjatywą. Podnosi to motywację do dalszego działania, uczy pracowitości i pomaga uwierzyć we własne możliwości.
Z krytyką jest podobnie. Niekorzystnie może skończyć się krytyka zdolności danej osoby i uznanie jej za kogoś głupiego, tępego, całkiem pozbawionego talentu czy niezdolnego do większych osiągnięć. Bardzo prawdopodobne, że ktoś taki straci wtedy motywację do dalszej pracy. Nie będzie się już starać i osiągnie znacznie mniej, niż tak naprawdę było w jego zasięgu.
Jest to niezmiernie ważne w przypadku dzieci, które należy zachęcać, a nie zniechęcać do nauki i ćwiczenia umiejętności. Lepsze wyniki uczniów często wiążą się z ich wiarą w to, że osiągnięcia w dużej mierze zależą od ich własnej pracy. Wtedy rozumieją, że ich starania mają sens.
Jak przekazywać negatywne informacje zwrotne? Przy ujawnianiu popełnionych przez kogoś błędów ważne jest wykazanie się wyczuciem i dostosowanie wypowiedzi do konkretnej osoby. Niektórzy zrozumieją już subtelne wskazówki, inni będą potrzebowali wyraźnych, jasnych komunikatów. Nikt jednak nie powinien poczuć się deprecjonowany, poniżony czy obrażony. Z tego względu należy też zrezygnować z publicznego krytykowania i porozmawiać w cztery oczy.
Informacja, którą chcemy przekazać powinna dotyczyć konkretów oraz zachowania (a nie cech), zawierać krótkie wyjaśnienie, a często i wskazówkę, jak można poprawić błędy. Osobę ocenianą musimy potraktować poważnie i z szacunkiem, tak aby wiedziała, że standardy, które stosujemy są wysokie (i warto im sprostać), a ona sama jest uważana za kogoś, kto jak najbardziej jest w stanie podołać zadaniu.
Dobrym pomysłem zdaje się przekazywanie pozytywnych uwag obok tych krytycznych. Osobie zainteresowanej pomaga to “przetrawić” krytykę, która jest równoważona przez informacje dla niej korzystne. Pozwala to na osłabienie nieprzyjemnych odczuć związanych z krytyką.
Jakikolwiek sposób przekazywania informacji zwrotnej wybierzemy w konkretnym przypadku, powinniśmy pamiętać o wadze naszych słów, tonu głosu, gestów i wyrazu twarzy. Wszystko to składa się na ostateczny skutek naszych działań, którym może być zarówno wzrost zainteresowania i chęci do dalszego rozwoju, jak i zniechęcenie, a co za tym idzie, zablokowanie czyjegoś potencjału.