W okresie dojrzewania w sposób istotny wzrasta podatność na uzależnienie od alkoholu i narkotyków, choć problemem mogą stać się także inne uzależnienia. Wiek młodzieńczy ze względu na swoją specyfikę sprzyja podejmowaniu różnych aktywności, niestety również tych ryzykownych.

Czynniki ryzyka

Nie bez przyczyny największa podatność na uzależnienia występuje na początkowym etapie kształtowania tożsamości. Dorastający znajdują się wtedy w stanie rozproszenia – nie wiedzą jeszcze, w jakim kierunku podążać i dopiero zaczynają poważniej zastanawiać się nad sobą i swoim miejscem w świecie.

Przeżywanie zamętu tożsamościowego jest ważnym czynnikiem ryzyka. Stan ten charakteryzuje się poczuciem wewnętrznej pustki oraz utraty związku między sobą w dzieciństwie a sobą w okresie dorastania. Innym niekorzystnym czynnikiem jest doświadczanie stanów długotrwałego napięcia, stresu i przeciążenia, co może skutkować chęcią sięgnięcia np. po alkohol. Na tej podstawie może utrwalić się szkodliwy wzorzec zachowania, w którym stosowanie substancji psychoaktywnej staje się reakcją na codzienne problemy.

Inne czynniki zwiększające ryzyko sięgania przez młodzież po alkohol i narkotyki to:

• przyzwolenie ze strony dorosłych,
• niestabilna sytuacja rodzinna (np. konflikty, rozwód),
• brak więzi nastolatka z rodziną, brak zrozumienia i emocjonalnego wsparcia ze strony rodziców,
• trudności w nauce szkolnej, niechęć do szkoły,
• poczucie wyobcowania, trudności w kontaktach z rówieśnikami,
• moda na spożywanie alkoholu, zachęcające reklamy w mediach itd.

Co robić?

Znając czynniki, które mogą sprzyjać rozwojowi uzależnień u nastolatków, możemy z łatwością dostrzec podstawowe środki zaradcze. W trudnym okresie wewnętrznego rozproszenia młodzi ludzie potrzebują wsparcia, zrozumienia, emocjonalnej bliskości i uwagi ze strony najbliższych osób, zwłaszcza rodziców. Ważne, aby dorastający wiedzieli, że nie pozostają sami ze swoimi problemami, ale w każdej sytuacji mogą się do nich zwrócić i uzyskać pomoc.

Istotną umiejętnością jest panowanie nad swoimi emocjami. Warto zwrócić uwagę na to, jak nastolatki sobie z nimi radzą: czy stosują dobre, zdrowe sposoby, np. potrafią opowiadać o swoich przeżyciach, uspokoić się, zająć jakąś pozytywną aktywnością, czy też szukają okazji do rozładowania napięcia w zachowaniach nałogowych. Być może trzeba pomóc im w nauce pozytywnych sposobów radzenia sobie z emocjami.

Nastolatki znajdują się na etapie rozwoju, w którym grupa rówieśnicza pełni bardzo ważną rolę, a jej wpływ i presja wywierana na poszczególnych członków jest bardzo duża. Pamiętajmy, że młodzi ludzie potrzebują akceptacji ze strony rówieśników, a odrzucenie przez grupę jest dla nich poważnym problemem. Najlepszą sytuacją dla nastolatka jest trwanie w zdrowych relacjach z rówieśnikami, którzy nie wywierają na nim presji, nie przymuszają do stosowania używek, nie naśmiewają się z niego itd.

Stosunek nastolatków do szkoły i radzenie sobie z nauką to dobre wskaźniki tego, czy w danym momencie dzieje się coś niepokojącego. Gdy pojawiają się problemy związane ze szkołą, powinniśmy natychmiast reagować – poświęcić czas i uwagę nastolatkowi, zbadać przyczyny jego trudności i pomóc w poradzeniu sobie z daną sytuacją. Zwróćmy także uwagę na sytuację panującą w domu. Atmosfera zgody, spokoju, stabilności i bezpieczeństwa wspiera rozwój dorastających, natomiast panujące w rodzinie napięcie i często występujące konflikty tworzą nieprzyjazne środowisko.

Na koniec pozostaje sprawa najważniejsza – młodzież potrzebuje jasnego przekazu, konsekwentnie wyrażanego stanowiska. Nastolatek musi wiedzieć, że rodzice nie dają pozwolenia na spożywanie alkoholu, narkotyków i innych substancji psychoaktywnych. Potrzeba więc wyraźnego zakazu popartego wyjaśnieniem i autentyczną troską o dobro dziecka.

 

Zapraszam do zapisu do mojego newslettera! Jeśli zechcesz dołączyć do tej listy, będziesz otrzymywać wiadomości o nowościach na stronie.

 

Literatura:
Brzezińska A.I., Appelt K., Ziółkowska B. (2018). Psychologia rozwoju człowieka. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia akademicka. Podręcznik, tom 2 (260-261). Gdańsk: GWP.